Chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng đòi hỏi có sự hiểu biết, kỹ thuật và tính cẩn thận, chu đáo.
Cần chú ý theo dõi thân nhiệt của trẻ vì trẻ dễ bị hạ thân nhiệt, nhẹ thì dễ bị nhiễm bệnh, nặng có thể gây ngưng thở, xuất huyết não…. Quan tâm đến nhiệt độ môi trường xung quanh trẻ, nếu người lớn phải mặc áo ấm thì trẻ ngoài bộ quần áo ôm sát người cần mặc thêm áo ấm và đắp thêm một tấm chăn nhẹ.
Trẻ dễ bị mất nhiệt qua hệ thống mạch máu phong phú ở sát da đầu, vì vậy nên đội mũ thường xuyên, (trừ khi trời nóng trẻ ra mồ hôi nhiều) mũ dùng cho trẻ phải là vải cotton cho dễ thấm mồ hôi. Có thể dùng đèn ánh sáng vàng giúp sưởi ấm trẻ rất tốt.
Người ta còn áp dụng biện pháp Kanguru cho trẻ nằm trên ngực mẹ, tiếp xúc da liền da với mẹ để hơi ấm của mẹ vừa đủ sưởi ấm cho con. Nếu trong thời tiết nóng nực và trẻ ra mồ hôi nhiều thì không nhất thiết phải luôn đắp chăn cho trẻ. Cần giữ làn da trẻ luôn sạch, khô và thoáng mát. Nơi nằm của trẻ cần tránh gió lùa, quạt máy trực tiếp.
Tập cho bé bú mẹ càng sớm càng tốt
Cho trẻ bú sớm sau sinh, bú theo nhu cầu của trẻ, cho bú đêm để có nhiều sữa mẹ. Để mẹ có nhiều sữa có chất lượng tốt cần ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, không kiêng khem món ăn nếu không bị dị ứng, uống nhiều nước lọc, trái cây và sữa, giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ, ngủ, nghỉ tốt. Lo lắng, nóng giận, mệt mỏi…cũng làm mất sữa mẹ.
Cho bú cạn một bên vú (thấy vú xẹp nhiều, mềm) rồi hãy chuyển sang bên kia, để bé tận hưởng cả sữa đầu và sữa cuối. Sữa tiết ra trong những phút đầu chứa nhiều kháng thể, sữa tiếp sau đục dần do chứa nhiều chất béo giúp cung cấp năng lượng cho bé lên cân.
Tạo cho bé có giấc ngủ ngon để tăng trưởng tốt, hạn chế ánh sáng, chói mắt, nơi ngủ của trẻ cần yên tĩnh, thoáng mát. Trong tháng trẻ ngủ nhiều, chỉ thức dậy khi muốn tiêu, tiểu, đói bụng đòi bú. Cần đáp ứng ngay khi thấy bé khóc, đó là lúc bé yêu cầu có sự giúp đỡ.
Bé đi tiểu nhiều lần trong ngày (trên 10 lần/ngày) là bé bú đủ sữa. Ngoài giai đoạn vàng da sau sinh 14 ngày đầu (nếu có) thì nước tiểu của bé phải có màu vàng trong. Nếu nước tiểu vàng sậm chứng tỏ thiếu sữa, thiếu nước. Bé bú mẹ thường nhuận tràng hơn, đi tiêu phân sệt “hoa cà hoa cải” ngày 1-4 lần.
Bé bị táo bón nếu không đi tiêu sau 3 ngày, phân chặt cứng, bé khó chịu, khóc rặn nhiều, bỏ bú…thì cần cho bú mẹ nhiều hơn, mẹ ăn nhiều rau và trái cây hơn; nếu trẻ phải ăn thêm ngoài xem có pha sữa đặc không, cho uống thêm nước lọc, nước quả nếu thời tiết nóng ra mồ hôi nhiều.
Tắm nắng
Khoảng 2 tuần sau sinh, cả hai mẹ con cần ra tắm nắng sáng để có đủ vitamin D cần thiết. Cần bộc lộ da để ánh nắng tiếp xúc trực tiếp càng nhiều càng tốt, khoảng 15-20 phút/ngày, vào lúc nắng nhẹ trước 9 giờ sáng hoặc 4 -5 giờ chiều mỗi ngày. Không phơi nắng cho trẻ qua cửa kính. Khi thiếu canxi hoặc vitamin D trẻ sẽ có dấu hiệu dễ ói ọc, ra mồ hôi trộm, hay giật mình, khóc đêm, chậm tăng chiều cao. Cần cho trẻ bú đủ sữa và tắm nắng sáng đầy đủ.
Tắm rửa, lau người hàng ngày cho trẻ sạch sẽ và thoáng mát. Khi tắm nên đóng cửa phòng cho kín gió, pha nước ấm.
Không nên tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cho trẻ sơ sinh mà không hỏi ý kiến bác sĩ, dù là thuốc nhỏ mắt, thuốc bổ… Người mẹ đang cho con bú sữa mẹ cũng thận trọng khi dùng thuốc vì thuốc có thể qua sữa mẹ. Cần thông báo việc bạn đang cho con bú với người bác sĩ đang thăm khám cho bạn.
Cần theo dõi cân nặng để biết lượng sữa đã đủ chưa. Trong 3 tháng đầu, bé cần tăng ít nhất là 600g – 1kg mỗi tháng.
Cần cân nhắc khi nuôi con bằng sữa bình. Lưu ý khi cho trẻ bú bình từ sớm
Trong trường hợp mẹ đi làm sớm, không nên để bé bỏ sữa mẹ hoàn toàn mà cần tận dụng tối đa thời gian mẹ còn ở nhà để cho bé bú. Trong thời gian vắng mẹ, trẻ có thể uống sữa mẹ vắt để lại hoặc cho uống sữa công thức bằng ly (cốc), muỗng (thìa) để trẻ không bỏ bú mẹ sớm.
Với những bé không được nuôi bằng sữa mẹ từ khi lọt lòng thì lượng sữa ngoài cần dùng được tính như sau:
- Ngày 1: 10ml x 6 đến 7 lần. Sau đó tăng thêm 10ml/cữ/ngày.
- 1 tuần: 70ml x 6 đến 7 lần/ngày.
- Sau đó trẻ cần 150ml/kg thể trọng/ngày.
Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng bào thai cần số lượng sữa khoảng 180-200ml/kg thể trọng/ngày để tăng trưởng bù có thể bắt kịp cân nặng trẻ bình thường.
Trẻ được nuôi bằng các loại sữa thay thế sữa mẹ, không cần bổ sung gì thêm, vì các loại sữa này không chỉ chứa các chất dinh dưỡng mà còn chứa các vitamin và muối khoáng, cần thiết cho sự tăng trưởng của trẻ nếu được pha đúng cách và cho uống đủ số lượng. Các loại sữa tươi và sữa đặc có đường khó pha chế hơn, ít phù hợp với trẻ nhỏ.
Có những trẻ bú sữa hay ói hoặc bú ít, ta có thể chia nhỏ lượng sữa ra nhiều lần, như vậy thời gian giữa hai cữ phải rút ngắn lại. Ví dụ: trẻ 6 tháng trở lên, cứ mỗi 3 giờ trẻ có thể uống được 180 – 200ml sữa, nếu trẻ bú chỉ 120ml mỗi cữ thì cứ sau mỗi giờ ta phải cho trẻ bú lại, thậm chí trẻ bú chỉ 60ml thì cứ mỗi giờ bú một lần, miễn sao đảm bảo đủ tổng lượng sữa cần cho trẻ trong ngày.
Do đó, sữa dành cho trẻ em phải có đầy đủ năng lượng và các chất dinh dưỡng với tỷ lệ cân đối, hợp lý nhất cho tiêu hóa và hấp thụ, như chất bột đường, chất đạm quý, chất béo đa dạng, các vitamin, khoáng chất… để đáp ứng nhu cầu cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển thể chất tinh thần của trẻ theo từng lứa tuổi.
Nguồn: Viện Dinh dưỡng Quốc gia
